Η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου είναι η ετήσια γιορτή της διεθνούς θεατρικής κοινότητας, από το 1961, όταν καθιερώθηκε με πρωτοβουλία του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου. Γιορτάζεται κάθε χρόνο στις27/3, με θεατρικά δρώμενα και εκδηλώσεις που διοργανώνονται από τα εθνικά τμήματα του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου, μιας Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης που συνενώνει τους επαγγελματίες του θεάτρου και συνεργάζεται στενά με την UNESCO.
27 Μαρτίου – Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου!
Κάθε χρόνο ένας άνθρωπος του θεάτρου αναλαμβάνει να γράψει το μήνυμα του εορτασμού, το οποίο είθισται να διαβάζεται στα θέατρα πριν από την παράσταση της 27ης Μαρτίου. Το μήνυμα του 2018 ανήκει στο διακεκριμένο Άγγλο ηθοποιό και σκηνοθέτη Σάιμον ΜακΜπέρνι και μεταξύ άλλων λέει τα εξής:
Μισό μίλι από τις Κυρηναϊκές ακτές, στη Βόρεια Λιβύη, βρίσκεται ένα τεράστιο βραχώδες καταφύγιο. 80 μέτρα πλάτος και 20 ύψος. Στην τοπική διάλεκτο το λένε Hauh Fteah. Το 1951 μια ραδιοχρονολόγηση έδειξε αδιάκοπη ανθρώπινη δραστηριότητα για τουλάχιστον 10.000 χρόνια. Ανάμεσα στα χειροποίητα αντικείμενα που ήρθαν στο φως ήταν ένα οστέινο φλάουτο, που χρονολογείται ανάμεσα σε 40 και 70.000 χρόνια. Σαν παιδί, όταν το άκουσα αυτό, ρώτησα τον πατέρα μου:
Σάιμον ΜακΜπέρνι
«Οι άνθρωποι τότε είχαν μουσική;»
Μου χαμογέλασε.
«Όπως όλες οι ανθρώπινες κοινότητες».
Ο ΜακΜπέρνι αναφέρθηκε εκτενέστατα στο κείμενο του στο Αρχαίο Ελληνικό Θέατρο, τον προκάτοχο του σημερινού, και στην πορεία της θεατρικής τέχνης ανά τους αιώνες.
Το νόημα της λέξης Drama προέρχεται από το Ελληνικό «δρᾶν», που σημαίνει «ενεργώ»…και η λέξη θέατρο γεννιέται από το Ελληνικό «Θέατρον», που στην κυριολεξία σημαίνει τον χώρο όπου κάποιος θεάται (βλέπει, παρατηρεί). Έναν χώρο, όπου όχι μόνο κοιτάζουμε, αλλά βλέπουμε, λαμβάνουμε και αντιλαμβανόμαστε. […]Όπως συνηθιζόταν στα Ελληνικά θέατρα, όταν έβλεπες τους ηθοποιούς έβλεπες μαζί και το τοπίο γύρω από το θέατρο και πέρα στον ορίζοντα. Μέσα σε εκείνο συγκεντρώθηκαν ταυτόχρονα όχι μόνο ορισμένες όψεις του Ελληνικού Κόσμου, η κοινότητα, το θέατρο και το φυσικό τοπίο, αλλά συνενώθηκαν και όλες οι εποχές. Καθώς το έργο ανέσυρε στο παρόν παλιούς μύθους, μπορούσες να κοιτάξεις πάνω από τη σκηνή, σε εκείνο που θα ήταν το απώτερο μέλλον σου. Στη Φύση.
Σάιμον ΜακΜπέρνι
Ένα βασικό στοιχείο σχετικό με το αθηναϊκό δράμα της κλασικής αρχαιότητας που αδυνατούμε να συλλάβουμε και σταθερά μας διαφεύγει είναι ο ρόλος του Χορού, μιας 15μελούς ή 12μελούς ομάδας, που καταλάμβανε τον κυκλικό χώρο της ορχήστρας. Σε αυτή τη θέση, η οποία ήταν χώρος πρωτογενής για το αρχαίο θέατρο, ο Χορός τραγουδούσε και εκτελούσε χορευτικές κινήσεις (ὄρχησιν) υπό τους ήχους της μουσικής αυλού.
Ο ρόλος του χορού είναι κεντρικός τόσο στην κωμωδία όσο και στην τραγωδία. Το αρχαίο ελληνικό θέατρο δεν είναι μουσικό δράμα, όπως η όπερα, αλλά η σημασία της μουσικής (μελωδίας και τραγουδιού) καθώς και της όρχησης σε αυτό παραμένει κυρίαρχη. Άλλωστε ο τεχνικός όρος για την παραχώρηση άδειας συμμετοχής στους αγώνες σε ένα δραματικό ποιητή ήταν χορὸν διδόναι.
Ο χορός αποτελεί κοινή κληρονομιά των δύο θεατρικών ειδών, αφενός από την τελετουργία (π.χ. τους λεγόμενους κυκλίους χορούς), αφετέρου, πιο συγκεκριμένα και με τρόπο που συγκεράζει το τελετουργικό και το καλλιτεχνικό στοιχείο, από την αρχαϊκή λυρική και χορική ποίηση, και την όρχηση, δηλαδή τη ρυθμική, τυποποιημένη κίνηση μιας ομάδας ανθρώπων.
Το χορικό στοιχείο, με άλλα λόγια, παραπέμπει στις καταβολές του δράματος, κοινωνικές, τελετουργικές και καλλιτεχνικές. Οι χορικές παραστάσεις, και η χορική ποίηση ως απαραίτητο συστατικό τους, παρατηρούνται σε παγκόσμια κλίμακα, καθώς μέσα από τέτοιες πρακτικές οι άνθρωποι αναπαριστούν τελετουργικά τους αρχετυπικούς τους μύθους και τις αφηγήσεις τους πάνω στις κοινές αξίες τους, συσφίγγοντας τους δεσμούς τους, διαμορφώνοντας συλλογικές ταυτότητες.
Έτσι ακριβώς λειτουργούσαν και στην ελληνική αρχαιότητα, όπου στο πλαίσιο των δωρικών δρωμένων καλλιεργήθηκε και ο διθύραμβος, ύμνος αφιερωμένος στον Διόνυσο, όπου Χορός 50 θιασωτών, μεταμφιεσμένων σε Σατύρους και Σειληνούς, τραγουδούσε και απέδιδε με τις κινήσεις του σώματος τα πάθη και τους άθλους του θεού.
Όμως, όσο κι αν ο χορός κατάγεται από την αρχαϊκή παράδοση, δεν είναι απλώς απομεινάρι του παρελθόντος, μα αποτελεί θεμελιώδες συστατικό στοιχείο του αρχαιοελληνικού δράματος, τραγικού και κωμικού. Τόσο η κωμωδία όσο και η τραγωδία αρθρώνονται στη βάση της αλληλεπίδρασης μεταξύ χορού και υποκριτών, και αυτή η αλληλεπίδραση προσδίδει στο αρχαιοελληνικό θέατρο τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του.
Ο χορός είναι πολυμελής ομάδα ανδρών ή γυναικών που φέρουν πανομοιότυπα κοστούμια και προσωπεία και λειτουργούν ως ομοιογενές, αδιαχώριστο σύνολο, αντανακλώντας τον ρόλο του στην κοινωνία από την οποία εκπορεύεται. Οι χορικές παραστάσεις αποτελούν ορόσημα στη ζωή της κοινωνίας, ο χορός αποτελεί καθρέφτισμα της κοινότητας, η δράση του εκφράζει το σύνολο και αποσκοπεί στο όφελος του συνόλου.
Ο χορός εκφράζεται θεατρικά με μια ποικιλία λόγων και κινήσεων (λυρικό άσμα, ρυθμική απαγγελία και διάλογος· κίνηση εντός της ορχήστρας, τραγούδι με όρχηση, μεγαλύτερη ή μικρότερη συμμετοχή στη δράση κατά τη διάρκεια των ιαμβικών σκηνών). Δεν είναι τυχαίο ότι για τους αρχαίους αποτελούσαν άρρηκτα συνδεδεμένες τέχνες, την απόλυτη έκφραση του ιδεώδους και την αντανάκλαση της κοινωνίας τους!
Το 1963, ο σπουδαίος Arthur Miller γράφει για την παγκόσμια ημέρα θεάτρου: «Όταν ζητούν να γράψεις σε μια εποχή, όπου η διπλωματία και η πολιτική διαθέτουν τόσο τραγικά ανίσχυρα και περιορισμένα μέσα, η επισφαλής και, μερικές φορές, όψιμη εμβέλεια της τέχνης πρέπει να αντέχει το βαρύ καθήκον να διατηρεί τους δεσμούς ανάμεσα στους ανθρώπους».
Υπάρχουν πολλοί που λένε πως το θέατρο δεν πρόκειται, ούτε μπορεί να αλλάξει κάτι από όλα αυτά. Όμως το θέατρο δεν θα φύγει. Γιατί το θέατρο είναι χώρος. Καταφύγιο, τολμώ να πω. Εκεί όπου οι άνθρωποι συναθροίζονται και αμέσως σχηματίζουν κοινότητες. Όπως κάνουμε πάντα. […] Κι επειδή το θέατρο υπάρχει μόνο στο παρόν, αυτή την καταστροφική όψη της εποχής την αψηφά. Για το θέατρο το ζήτημα είναι πάντοτε η παρούσα στιγμή. Τα νοήματά του χτίζονται με κοινή δράση ανάμεσα στον ερμηνευτή και το κοινό. Όχι μονάχα εδώ, αλλά και τώρα. Το κοινό δεν θα μπορούσε να πιστέψει δίχως τη δράση του καλλιτέχνη. Και χωρίς την πίστη του κοινού η ερμηνεία δεν θα ήταν ολοκληρωμένη. Γελάμε την ίδια στιγμή. Συγκινούμαστε. Μέσα στη σιωπή κόβεται η ανάσα μας ή μας διαπερνά ένα σοκ. Και ακριβώς τότε, μέσα από το δράμα, ανακαλύπτουμε την πιο ουσιαστική αλήθεια: πως αυτό το μύχιο στοιχείο που θεωρούσαμε πως μας χωρίζει, το όριο της ατομικής μας συνείδησης, είναι κάτι που δε γνωρίζει σύνορα. Είναι κάτι που μοιραζόμαστε.
Και αν βρισκόμασταν στην Επίδαυρο θα μπορούσαμε να σηκώσουμε τα μάτια για να δούμε πως όλο αυτό το μοιραζόμαστε με το τοπίο πέρα στον ορίζοντα. Να δούμε πως είμαστε πάντοτε κομμάτι της φύσης, πως δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτή, όπως δεν μπορούμε να δραπετεύσουμε και από τον πλανήτη. Ή αν ίσως πάλι βρισκόμασταν στο Globe, θα βλέπαμε πόσο ξεκάθαρα τίθενται σε όλους εμάς εσώτερα ερωτήματα. Και αν κρατούσαμε στα χέρια μας το Κυρηναϊκό φλάουτο των 40.000 χρόνων, θα αντιλαμβανόμασταν πως παρελθόν και παρόν είναι ένα.
Σάιμον ΜακΜπέρνι
Excellent blog here! Also your site loads up very fast!
What web host are you using? Can I get your affiliate link to your host?
I wish my website loaded up as quickly as
yours lol