Αφιέρωμα στους Χορούς της Ηπειρωτικής Ελλάδας!
Οι Ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας μας. Αγαπημένοι και δημοφιλείς, οι νησιώτικοι χοροί συναντώνται σε κάθε γλέντι. Πόσα ξέρετε όμως για τους χορούς της Ηπειρωτικής Ελλάδας;
Οι λεβέντικοι χοροί της Ηπείρου
Η Ήπειρος είναι µια μεγάλη ιστορική και γεωγραφική περιοχή της Ελλάδας, που χαρακτηρίζεται από το άγριο ορεινό της τοπίο και την πλούσια ιστορία της ειδικά στην περίοδο της Τουρκοκρατίας. Είναι η πιο ορεινή περιοχή της Ελλάδας, αφού μεγάλο μέρος της καλύπτεται από βουνά της Πίνδου, και τη διασχίζουν πολλά άγρια ποτάμια με τις χαρακτηριστικές τοξωτές τους γέφυρες. Φυσικά, στα χρόνια της τουρκοκρατίας, αποτέλεσε πεδίο πολλών μαχών και εξεγέρσεων ενάντια στον Τουρκικό ζυγό, με τους κατοίκους της να πολεμούν με γενναιότητα τον Αλή Πασά και να επιλέγουν με αυταπάρνηση την ελευθερία και το θάνατο από τη σκλαβιά, όπως οι ιστορικές Σουλιώτισσες.
Τόσο το άγριο ορεινό τοπίο, όσο και η γεμάτη γενναιότητα και ανυποταγή ιστορία των Ηπειρωτών, επηρεάζουν φυσικά τη ζωή και το χαρακτήρα τους και αυτό εκφράζεται εμφανώς σε κάθε εκδήλωση της κοινωνικής ζωής. Η αποφασιστικότητα, η λεβεντιά και η ατέλειωτη όρεξη για ζωή, κίνηση και ελευθερία, εκφράζονται σε όλα τους τα τραγούδια και τους χορούς. Η μουσική και ο χορός αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο του ηπειρώτικου πολιτισμού, ακόμα και στην καθημερινή ζωή, και μελετώντας τα μπορεί κανείς να γνωρίσει καλύτερα την τοπική κουλτούρα, τις συνήθειες και τη δομή της κοινότητας, και πάμπολλα λαογραφικά στοιχεία. Παραδείγματος χάριν, η συμμετοχή όλων των κατοίκων του χωριού σε χορούς ανοιχτού κύκλου, η σειρά με την οποία παίρνουν θέση στον κύκλο, το πιάσιμο χέρι με χέρι, είναι εκφάνσεις της κοινωνικής συνοχής και ιεραρχίας της κοινότητας! Η συμμετοχή όλων των κατοίκων σε κοινωνικές εκδηλώσεις και ειδικά σε χορευτικά δρώμενα συμβολίζει αλλά παράλληλα ενισχύει την ενότητα και την ομαδικότητα τους.
Εκτός από τα ιστορικά και κοινωνικά στοιχεία, μεγάλη επιρροή στο ύφος και το στυλ κάθε τοπικού χορού παίζει και η μορφολογία του ίδιου του τόπου. Όπως στα νησιά οι χοροί είναι πιο ανάλαφροι και πηδηχτοί, με τη χαρακτηριστική σούστα και τις πολύπλοκες κινήσεις που θυμίζουν τα κύματα του Αιγαίου, έτσι και στην Ήπειρο οι χοροί χαρακτηρίζονται από σταθερά πατήματα, έντονο ρυθμό και ομαδικότητα από όλους τους χορευτές του κύκλου.
Στους χορούς αυτούς ο καθένας είχε τη θέση του στον κύκλο, που καθοριζόταν από την κοινωνική του θέση (πρώτα πήγαιναν οι ιερείς, οι δημοτικοί άρχοντες), την ηλικία (πρώτοι στον κύκλο ήταν η γηραιότεροι) και το φύλο (πρώτοι έσερναν το χορό οι άντρες και μετά οι γυναίκες του χωριού σε ξεχωριστό κύκλο). Μόνο σε χωριά μεγαλύτερου μορφωτικού επιπέδου και σε μεταγενέστερες εποχές επιτρεπόταν να αναμειγνύονται άντρες και γυναίκες στον ίδιο κύκλο. Μάλιστα, συχνά η συμμετοχή μιας ανύπαντρης κοπέλας σε χορούς σήμαινε ότι έφτασε σε ηλικία γάμου και ήταν έτοιμη να δεχθεί προτάσεις, ενώ συχνά ο χορός αποτελούσε κριτήριο για την επιλογή του γαμπρού – φαινόμενο που συναντάται σε όλο τον κόσμο!
Γενικά οι ηπειρώτικοι παραδοσιακοί χοροί χορεύονται σε “ανοιχτό κύκλο”, με ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως ο “καγκελάρης” που χορεύεται σε λαβύρινθο, και του “χορού των κοριτσιών” στο Μέτσοβο, και της “Μηλιάς”, που χορεύονται σε κλειστό κύκλο. Χαρακτηρίζονται από συγκρατημένες κινήσεις των χορευτών, εκτός του πρωτοχορευτή που πιθανώς εκτελούσε ακροβατικά άλματα ανάλογα με το χορό.
Ο τρόπος εκτέλεσης του χορού διαφέρει επίσης ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες, καθώς αυτές έχουν πιο στρωτά, μικρά και μαζεμένα βήματα, με ολόκληρο το πέλμα, και δεν έχουν καθόλου άρσεις, άλματα, καθίσματα και φυσικά δεν έχουν λίκνισμα στο σώμα. Επιπλέον, οι γυναίκες χορεύουν συχνά με σκυφτό το κεφάλι, ως ένδειξη σεμνότητας, και απαγορευόταν ο αυτοσχεδιασμός και η απόκλιση από τα βασικά βήματα. Για τους άντρες χορευτές αντίθετα, υπήρχε μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων, υπήρχε το περιθώριο της έντασης στην κίνηση, των μεγάλων βημάτων, των άρσεων και των πηδημάτων, ενώ και τα χέρια επιτρεπόταν να κάνουν κινήσεις, ειδικά για τον πρωτοχορευτή.
Οι χοροί γενικά χαρακτηρίζονται από συγκεκριμένα κινητικά μοτίβα που επαναλαμβάνονται, και το κράτημα γίνεται γενικά από τις παλάμες με λυγισμένους αγκώνες ή θηλυκωτά. Τόσο τα τραγούδια όσο και οι χοροί που τα συνοδεύουν εμπνέονται από τοπικά περιστατικά ή φαινόμενα, όπως πχ. το Φυσούνι Πρέβεζας, που πήρε το όνομα του από τους δυνατούς ανέμους της περιοχής, και έχει ένα από τα πιο χαρακτηριστικά και μελωδικά τραγούδια των Ελληνικών παραδοσιακών χορών, ή ο Ζαγορίσιος σε τραγούδια όπως η «Αλεξάνδρα», το «Πουλάκι» ή τη «Βεργινάδα» που έχει µεταφορική σηµασία και εννοεί τη λυγερόκορµη κόρη, και η Βασίλ’ αρχόντισσα που χορευόταν σε διπλοκάγκελο ή τριπλοκάγκελο, ανάλογα µε την περιοχή.
Το τραγούδι αναφέρεται στην Βασίλω, κόρη του Νικολάκη Αβέρωφ από το Μέτσοβο, την οποία άρπαξαν οι κλέφτες για να την ανταλλάξουν µε τόσο χρυσάφι όσο ήταν το βάρος της. Υπάρχουν και χοροί για εξαιρετικές περιστάσεις, ώρες και θεατές, όπως το “πώς το τρίβουν το πιπέρι”, που χορευόταν μόνο από άντρες, στους γάμους, τις πρωινές ώρες και στο μεγάλο κέφι, ποτέ όμως στο χοροστάσι, σε κοινή θέα.
Οι πιο γνωστοί Ηπειρώτικοι χοροί είναι:
- Βασίλ’ αρχόντισσα
- Μπουλονάσαινα
- Δόντια πυκνά
- Φεζοδερβέναγας
- Φυσούνι
- Γάιτα διπλή και μονή
- Γκέκας
- Γιάννης Κώστα
- Καγκελάρης
- Καραματιάτικος
- Κλέφτες
- Κλειδωτός
- Κοφτός
- Είμαι μικρό το μαύρο
- Μιμικοί χοροί
- Σιαμάντακας
- Παλαμάκια
- Πάπιγκο
- Παραμυθιώτικος
- Η Πέρδικα
- Πουλάκι
- Συγκαθιστοί χοροί
- Συρτός στα δύο
- Συρτός στα τρία
- Στη βρύση στα Τσερίτσενα
- Τσίντζιρας
- Γιατρός
- Ζαγορίσιο
- Βλάχα Κονίτσης
- Ξενιτεμένο μου πουλί
Χοροί της Μακεδονίας και της Θράκης
Η Θράκη, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, αποτέλεσε πεδίο πολλών μαχών από την αρχαιότητα, και στόχο πολλών κατακτητών λόγω της στρατηγικής της τοποθεσίας μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Σλάβοι, Τούρκοι και Βούλγαροι κινήθηκαν εναντίον των περιοχών της και άφησαν τις επιρροές τους. Η ιστορία της και η γεωγραφική της θέση λοιπόν, προσδιορίζουν τις συγγένειες της μουσικής και των χορών της με τις αντίστοιχες μουσικές και χορούς των γειτονικών λαών. Το μουσικοχορευτικό ιδίωμα της Θράκης παρουσιάζει ένα ξεχωριστό χρώμα, μέσα από έντονη μουσική, χορευτική και εθιμική παράδοση. Μετά τη συνθήκη της Λωζάννης, οι πολιτισμοί της Μικράς Ασίας, της Θράκης και της Μακεδονίας ενοποιήθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τις μετακινήσεις των λαών αυτών.
Έθιμα που φτάνουν σε μας από παραδόσεις αιώνων, διατηρούνται μέχρι και σήμερα τα αναστενάρια και τα κουρμπάνια, πάμπολα αποκριάτικα και μιμητικά έθιμα τελετουργικού χαρακτήρα, καθώς και το έθιμο του αγιόγιαννου και της τζαμάλας. Έντονες είναι οι επιρροές από τα Μικρασιατικά παράλια στα οποία εντοπίζονται κοινή μουσικοχορευτικοί τύποι.
Το ιδιαίτερο αυτό ύφος της Θράκης, οι ιδιάζουσες μελωδικές γραμμές, καθώς και οι κινήσεις των χορών, δίνουν στην περιοχή μια ιδιαιτερότητα που διαφέρει πολύ από αυτή του υπόλοιπου Ελλαδικού χώρου.
Οι πιο γνωστοί χοροί της Θράκης είναι:
- Γίκνα
- Ζωναράδικος
- Μαντηλάτος
- Μπαϊντούσκα
- Σουφλιουτούδα
- Του Μαμά τα παλικάρια
- Τριπάτης
Η Μακεδονία, μια από τις μεγαλύτερες Ελλαδικές περιοχές, συνορεύει με τη Θράκη, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και το Αιγαίο, μέρη με τα οποία παρουσιάζει μουσικές, ρυθμικές και χορευτικές ομοιότητες, καθώς και με τους άλλους λαούς της Βαλκανικής Χερσονήσου. Πληθυσμοί της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης που εγκαταστάθηκαν στη Μακεδονία, συνέβαλαν στις επιρροές και τη διαμόρφωση μιας ενιαίας κουλτούρας, πλούσιας σε μελωδικά και ρυθμικά χορευτικά έθιμα με τελετουργικό χαρακτήρα και αρχαίες καταβολές. Αντίστοιχα με τη Θράκη, συναντάμε τα Ρογκατσάρια, τα κουρμπάνια (θυσίες ζώων για το καλό της κοινότητας), τα διάσημα Αναστενάρια, με την πυροβασία ως τελετουργικό ευφορίας, αποκριάτικα έθιμα μεταμφίεσης και μιμικές παραστάσεις διονυσιακού χαρακτήρα.
Η Μακεδονία με βάση τη μουσικοχορευτική της παράδοση χωρίζεται σε Δυτική και Ανατολική. Στη Δυτική χορευτική Ενότητα ανήκουν και οι χοροί της Κεντρικής Μακεδονίας.
Στη Δυτική Μακεδονία, διακρίνονται δύο κύριες κατηγορίες βάσει της μελωδικής ρυθμικής και χορευτικής πραγματικότητας. Η μία είναι αυτή των ορεινών περιοχών του Ολύμπου, που μοιάζει με το Θεσσαλοηπειρώτικο ύφος τραγουδιών χορών και ρυθμών, και η άλλη είναι των πεδινών και αστικών περιοχών με καθαρά τοπικό χαρακτήρα, επηρεασμένο από τους ηπειρώτικους ρυθμούς. Παρουσιάζουν ρυθμολογικό ενδιαφέρον εξαιτίας των πολύπλοκων σχημάτων τα οποία μοιάζουν με αυτά των γειτόνων λαών της Βαλκανικής, με ρυθμούς γκάιντας, τοπικά χασάπικα και χορούς στα τρία.
Έντονες είναι οι επιρροές από τον Πόντο, την ανατολική Ρωμυλία και τους Βλάχικους λαούς. Στις περιοχές αυτές ο πρωτοχορευτής έχει την ευθύνη της χορευτικής ομάδας, την οποία μπορεί να οδηγήσει κατά βούληση, διαγράφοντας διάφορα χορευτικά σχήματα, έξω από την κυκλική μορφή. Στο χέρι κρατά μαντήλι, που το κουνά ελεύθερα.
Η Ανατολική Μακεδονία συναγωνίζεται στη μουσικοχορευτική παράδοση τη Δυτική και Κεντρική. Ιδίως στις απομονωμένες και χωρίς τουριστική κίνηση περιοχές της, φυλάσσονται πολλές εθιμικές εκδηλώσεις όπως είναι οι αγερμοί της άνοιξης, οι θίασοι μεταμφιεσμένων, καθώς και πολλά από τα χαρακτηριστικά της ανατολικής μουσικής.
Χοροί της Δυτικής Μακεδονίας:
- Γερακίνα
- Μακεδονία ξακουστή
- Ο Νικολός
- Σταμούλω ή Στάνκαινα
- Ομορφούλα
- Μπεράτικος
- Λυτός
- Μπουγατσάς
- Συμπεθέρα
- Παρτάλος
- Μπουφιώτικος
- Μακεδονικός Κλέφτικος
- Γκάιντα
- Νιζάμικος
- Τ’ άστριν κι του φεγγαράκι
- Καγκελευτός
- Άνοιξε Ελένη την πόρτα
- Μακρυνίτσα
- Ράικο
- Σύρε – σύρε
- Τρίτα – Πάτα
- Έντεκα
- Πετρούνα
- Πουσιντνίτσα
- Βλάχικος
- Καπουτζήδων
Χοροί της Ανατολικής Μακεδονίας:
- Συρτός Άνω Ορεινής Σερρών
- Έλενο Μόμε
- Παρδαλά Τσουράπια
Θεσσαλικοί Χοροί της Κεντρικής Ελλάδας
Η Θεσσαλία είναι το γεωγραφικό διαμέρισμα της ηπειρωτικής Ελλάδας, μεταξύ Μακεδονίας, Στερεάς Ελλάδας, Ηπείρου και Αιγαίου πελάγους. Η Θεσσαλία περικλείεται, από κάθε πλευρά της, από ψηλά, δασοσκέπαστα και απόκρημνα βουνά, όπως ο Όλυμπος, το ψηλότερο ελληνικό βουνό, η κατοικία των δώδεκα θεών της μυθολογίας, και καταφύγιο των κλεφτών και των αρματολών στα μαύρα χρόνια της τουρκοκρατίας, που υμνείται από τα ωραιότερα δημοτικά τραγούδια. Το σημαντικότερο βέβαια χαρακτηριστικό της Θεσσαλίας είναι ο κάμπος της.
Σήμερα είναι μεγάλη, εύφορη πεδιάδα και λένε ότι το στενό μεταξύ του Ολύμπου και της Όσσας. Η Θεσσαλία ήταν η κοιτίδα του ανθρώπινου γένους κατά τη θρησκεία των αρχαίων Ελλήνων. Στο Πήλιο ζούσαν οι Κένταυροι και πρώτοι κάτοικοί της ήταν οι Πελασγοί και οι Μινύες, που υποτάχτηκαν στους Θεσσαλούς που κατέβηκαν από την Ήπειρο.
Παρ’ όλο που οι κάτοικοί της παρουσιάζουν ετερογένεια ως προς την προέλευση, μα διατηρούν κοινή διάλεκτο και παραδόσεις. Οι Σαρακατσάνοι χορεύουν κυρίως χορούς στα τρία, τσάμικους, καλαματιανούς και χορούς του γάμου. Τα τραγούδια τους έχουν να κάνουν με την ποιμενική τους ζωή και με τα κατορθώματα των κλεφτών. Σημαίνουσα αξία έχουν και οι τοπικοί χοροί της Αργιθέας, της νότιας ορεινής θεσσαλικής περιοχής. Εδώ οι χοροί είναι «κλειστοί», ένα είδος αργού τσάμικου με βαριές κινήσεις και έντονες επιρροές από Ηπειρωτικές επιδράσεις. Οι πηλιορείτικοι χοροί είναι ολοφάνερα επηρεασμένοι από τους ρυθμούς του Αιγαίου ενώ η περιοχή που συνορεύει με την Μακεδονία διαμορφώνει κοινούς μ’ αυτήν ρυθμικούς, μουσικούς και χορευτικούς τύπους. Η θέση των χορευτών είναι κι εδώ αυστηρά καθορισμένη από κοινωνικούς τύπους, ενώ πολλοί χοροί χορεύονται χωρίς οργανική συνοδεία.
Διάσημοι Θεσσαλικοί χοροί:
- Αρβανιτοβλάχικο
- Μπεράτι
- Καγκέλι
- Καραγκούνα
- Κλειστός Αργιθέας
- Πέρα στον πέρα μαχαλά
- Πηλιορείτικος
- Ρουγκατσιάρικος
- Σβαρνιάρα
- Θεσσαλικός
- Τάι – τάι
Χοροί της Στερεάς και της Πελοποννήσου
Η Στερεά Ελλάδα οφείλει το όνομα της στο ότι μετά την Επανάσταση ήταν το μόνο Ηπειρωτικό μέρος της Ελλάδας, αφού η Πελοπόννησος θεωρούνταν νησί! Ονομάζεται και Ρούμελη (χώρα των Ρωμιών, δηλαδή των Ελλήνων). Το έδαφός της είναι πολύ ορεινό. Το μεγαλύτερο τμήμα καλύπτεται από συγκρότημα ψηλών και απόκρημνων βουνών, διακλαδώσεις της οροσειράς της Πίνδου.
Πολλά δημοτικά τραγούδια υμνούν τη Ρούμελη. Μαζί με την Πελοπόννησο, πρωτοστάτησε στον Αγώνα του 1821 επειδή οι συνθήκες εκεί ήταν πολύ ευνοϊκότερες. Αλλά από την Αρχαιότητα, με πόλεις όπως η Αθήνα και η Θήβα, έχει πλούσια ιστορία. Η ιστορικότητα του χώρου διαφαίνεται και μέσα από τη θεματική των κλέφτικων τραγουδιών της, που εκφράζουν τις σκληρές συνθήκες κάτω από τις οποίες έζησε και έδρασε η κλεφτουριά.. Σε αντίθεση με πολλές άλλες περιοχές, διατηρεί ακόμα και σήμερα πολλές μορφές λαϊκού παραδοσιακού πολιτισμού.
Σύμφωνα με το πατροπαράδοτο εθιμικό της Ρούμελης, ο τσάμικος θεωρείται ο χορός του μερακλή και τον καταξιώνει στην τοπική κοινωνία. Το ύφος και η μορφή σε πολλά χορευτικά ιδιώματα είναι παρόμοια με αυτά που περιγράφηκαν και για την Ήπειρο, πράγμα λογικό αν αναλογιστούμε τις ομοιότητες τόσο του τοπίου όσο και των συνθηκών.
Η μόνη περιοχή της Στερεάς Ελλάδας που διαφοροποιείται ως προς τα χαρακτηριστικά των χορών της είναι αυτή των Μεγάρων, λόγω της παραθαλάσσιας θέσης της και των εμπορικών και πολιτισμικών συνδιαλλαγών με τη Μ. Ασία, την Πελοπόννησο και τα νησιά του Αιγαίου. Εδώ το κλίμα είναι πιο ελαφρύ, ο χορός γίνεται πιο πηδηχτός και το τσάμικο χάνει την αίγλη του. Στα Μέγαρα συναντώνται επίσης και χοροί εορτών, με πάμπολλες χορευτικές παραλλαγές.
Πάρα πολλά από τα τραγούδια της Στερεάς είναι ιστορικά και κατατάσσονται στα κλέφτικα. Αποδίδονται σε ελεύθερο ρυθμικό σχήμα και χαρακτηρίζονται σαν καθιστικά ή της τάβλας. Τραγουδιούνται αντιφωνικά και σε πολλές περιπτώσεις προηγούνται των χορευτικών, με έντονο πατριωτικό χαρακτήρα.
Διάσημοι χοροί της Στερεάς Ελλάδας:
- Τσάμικος
- Συρτοκαλαματιανός
- Κουλουριώτικος
- Χορός της Τράτας
- Χατζηχρήστος
Η Πελοπόννησος ονομάζεται και Μορέας ή Μοριάς. Ορεινή περιοχή με πεδιάδες στα βόρεια και τα δυτικά και όμορφα παράλια. Από την αρχαιότητα θεωρείται νησί, αφού ενώνεται με την υπόλοιπη Ηπειρωτική Ελλάδα μόνο με τον Ισθμό της Κορίνθου, και πλέον χωρίζεται από αυτή με τη διώρυγα. Έχει πλουσιότατη ιστορία, από τα χρόνια του Μυκηναϊκού πολιτισμού, τη Σπαρτιατική συμμαχία, το Βυζάντιο και έπειτα τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Η απελευθέρωσή της πραγματοποιήθηκε το 1828. Από τότε συμμετείχε σ’ όλες τις δοκιμασίες του έθνους και τους αγώνες για την ελευθερία της υπόλοιπης Ελλάδας.
Παρά την μακραίωνη ιστορία της, η Πελοπόννησος δεν έχει πολλούς τοπικούς παραδοσιακούς χορούς! Οι πιο γνωστοί είναι ο πανελλήνιος Καλαματιανός, που ονομάζεται έτσι όχι από την καταγωγή αλλά από το γνωστό τραγούδι, καθώς και κάποιοι τοπικοί ξεχωριστοί χοροί.
Διάσημοι χοροί της Πελοποννήσου:
- Καλαματιανός
- Τσακώνικος
- Αραχωβίτικος
- Μανιάτικος
Μάθετε περισσότερα για τους παραδοσιακούς χορούς στις Σχολές Χορού Apollon
Διαβάστε πώς μπορείτε να διδαχθείτε μαζί μας αμέτρητους Ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς, με το αναγνωρισμένο σύστημα των Σχολών Χορού Apollon Dance Studio, σε όποιο επίπεδο επιθυμείτε!
Μάθετε περισσότεραdance tango tango argentino άσκηση έθιμα αθλητισμός αμεα αφιέρωμα διαγωνισμός χορού ελληνικοί χοροί επαγγελματικές πιέσεις ιστορία ιστορία χορού καβαλιέρος μαθήματα χορού ντάμα οφέλη οφέλη χορού παγκόσμια ημέρα παραδοσιακοί χοροί παραδόσεις παρουσίαση πολλαπλή σκλήρυνση πρώτος χορός σκλήρυνση κατά πλάκας σκπ σλήρυνση συμβουλές χορού σχολή χορού τέχνη υγεία χορευτής χορευτική εξάσκηση χορευτική εξέλιξη χορευτικό επίπεδο χορευτικός χοροί χοροί ηπειρωτικής Ελλάδας χορογραφία χορογραφία γάμου χορός χορός γάμου χορός και άσκηση χορός και αμεα χορός και παιδί
I don’t even know
how I stopped up here, but I thought this submit used
to be great. I do not realize who you might be but definitely you are
going to a famous blogger for those who aren’t already.
Cheers!